Extra literatuur: Hangoor – Dick Bruna

De boekjes over Nijntje zijn leuke, informatieve boekjes bedoeld voor kinderen van twee tot zes jaar. De verhalen geven aanleiding tot praten over een bepaald onderwerp zoals bijvoorbeeld een opname in het ziekenhuis (Nijntje in het ziekenhuis) of de eerste dag naar de kleuterklas (Nijntje op school). Kinderen herkennen zich in Nijntje en in haar avonturen.

Als kleuter hield ik ervan om voorgelezen te worden uit Nijntje. Ik herinner mij dat “Nijntje in het ziekenhuis” lezen voor mij een spuitje krijgen iets minder eng maakte. Ik kreeg immers zoals Nijntje na de prik (en na dapper te zijn geweest) ook een leuk cadeautje.

Een Nijntjesboek bevat steeds 24 pagina’s: op elke rechterpagina staat een tekening en op elke linkerpagina een vers van vier regels. Regel twee en vier rijmen. De tekeningen en verzen zijn zeer eenvoudig.

In “Hangoor” wordt het thema pesten op een leuke manier behandeld voor jonge kinderen. Daan is een nieuwe jongen in Nijntjes klas. De kinderen noemen hem echter “hangoor” omdat één van zijn oortjes niet rechtop staat. Nijntje merkt dat Daan dit niet prettig vindt en ze neemt het voor hem op.

Enkele versjes uit “Hangoor”:

de klas was er gelukkig wel
en nijn zei: luister goed
ik vind dat voortaan niemand daan
meer hangoor noemen moet

want hangoor is een scheldnaam
en daarmee pest je daan
en daan klinkt ook veel leuker
o kijk, daar komt hij aan

In dit kleine boekje leert Dick Bruna de kleuters maar liefst vier wijze lessen:
Les 1: je aanvaardt iedereen zoals hij is. Iemand die er een beetje anders uitziet, hoeft daarvoor niet gepest te worden.
Les 2: pesten maakt iemand verdrietig. Namen noemen is niet leuk.
Les 3: je moet pesten niet accepteren. Als je iemand ziet die gepest wordt, neem je het voor hem op.
Les 4: je moet niet wachten tot het pesten vanzelf ophoudt maar erover spreken.

Dit boekje is zeker een aanrader om te gebruiken in de kleuterklas!

Boeken over pesten

Met boeken over pesten kan je boekenkasten vullen! Er is een zeer ruim aanbod gaande van prentenboeken, leesboeken, informatieve boeken tot praatboeken én dan ook nog voor elke leeftijdscategorie. Er zijn ook boeken die speciaal geschreven zijn voor leerkrachten en ouders om hen te leren praten en/of werken met kinderen rond het thema pesten.

Prentenboeken:
• Hangoor - Dick Bruna (ISBN 978-90-5647-198-9): voor de allerkleinsten (2 tot 6 jaar)
- Waar is Walter? - Charise Neugebauer (ISBN 90-5579-631-X) : prentenboek met grote olieverfschilderingen in vele kleuren. Vanaf ca 4 jaar.

Leesboeken:
• Boeken voor 6-9 jaar (beginnende lezers):
De verborgen toren – Bies van Ede (ISBN 978-90-2767-551-4)
Ieke en de brieventovenaar – Cees van Roosmalen (ISBN 978-90-5933-036-8)
Bokskampioen voor altijd! – Henk Hokke (ISBN 978-90 4370-311-6)
• Boeken voor 10+:
Het ei van oom Trotter – Marc de Bel (ISBN 978-90-2232-316-8)
De kracht van groep 8 – Hans Mijnders (ISBN 978-90-3311-634-6)
Pesten doet pijn – J.F. van der Poel (ISBN 978-90-6140-986-1)
• Boeken voor 12+:
Een andere Elliot – Graham Gardner (ISBN 978-90-5637-944-5)
Een gemeen spelletje – Julia Jarman (ISBN 978-90-5016-541-9)
Ik zwijg – Frank Geleyn – (ISBN 978-90-8132-901-9)

Informatieve boeken:
• Wat je moet weten over pesten – Bruce Sanders (ISBN 90-5566-130-9) (6-9 jaar)
• Pesten. Wat vind jij? Een informatieboek met veel overlevingstips – Trix van Dugteren (ISBN 90-8568-122-7) (+12)
• Zwartboek over pesten op school – Els Hendrikse (ISBN 90-8539-430-9) (ouders en leerkrachten)
• Pesten bij kinderen: adviezen aan volwassenen – Bob van der Meer (ISBN 90-215-3625-0)(ouders en leerkrachten)

Praatboeken:
• Pesten verpest ‘t – uitgegeven door het Centrum voor Pastorale Counseling – Stichting Chris
Dit boek is een praatboek voor ouders en beroepsopvoeders die te maken hebben met opgroeiende kinderen. Het doel is om pesten een bespreekbaar onderwerp te maken in gezinnen en scholen. Het is een handleiding om met kinderen te spreken over pesten en gepest worden.

Ik heb een aantal boeken uit bovenstaande lijst aangekocht, waaronder “Hangoor” van Dick Bruna en het praatboek “Pesten verpest ‘t”. “Hangoor” heb ik gekozen omdat ik graag wou zien hoe Dick Bruno op zijn gekende manier kleuters aanspreekt over een toch wel moeilijk thema zoals pesten. Het praatboek heb ik gekozen omdat ik nog niet eerder een praatboek heb gelezen en omdat ik geïnteresseerd ben in de wijze waarop men voorstelt met kinderen te praten over pesten. “Het ei van oom Trotter” van Marc de Bel heb ik zelf nog als kind gelezen.

Bronnen:
www.leesplein.nl
www.piusxbasiszele.be/images/in-de-kijker/pesten/literatuurlijst%20boeken%20over%20pesten.pdf

Beide bronnen geven bij elke titel een korte beschrijving over de inhoud van de boeken.

Het eerste artikel: motivering van mijn onderwerpskeuze

Artikel: Pesten lastige plaag
Extreem pestgedrag los je niet op door de wet aan te passen, maar door te investeren in meer burgerzin. Nu vergelijkend onderzoek aantoont dat Vlaanderen op dat punt slecht scoort, wil Vlaams minister van Onderwijs Pascal Smet (SP.A) dat tij keren.

Dit korte artikel, verschenen in Tertio, 11ste jaargang, nr. 465, november 2010, is mijn startartikel. Je kan het vinden op onderstaande link (1).

Wat bedoelt de heer Smet nu met “burgerzin”? Burgerzin of actief burgerschap wordt op de website van de Educatieve dienst van het Vlaams Parlement (2) als volgt omschreven: “Actief burgerschap houdt in dat burgers op een actieve manier mee vorm geven aan de samenleving en aan hun plaats binnen die samenleving. Hierbij is er aandacht voor kritische reflectie, actie en participatie. Actief burgerschap is een leerproces.”.

Opvoeden tot burgerzin houdt o.a. de volgende thema’s in: democratie, besef van onderlinge afhankelijkheid, duurzame ontwikkeling, sociale rechtvaardigheid, diversiteit, mensenrechten en vrede. In het kader van mijn project wil ik me vooral verdiepen in één aspect, namelijk het voorkomen van pestgedrag. Dit aanpakken van pestgedrag mag dan weliswaar een klein onderdeeltje vormen in dit grote leerproces tot burgerzin, toch vind ik het een mooi begin. Ik geloof er rotsvast in dat wanneer kinderen vanaf jonge leeftijd leren dat pestgedrag – zoals uitschelden, uitlachen, uitsluiten en bedreigen – onaanvaardbaar gedrag is, zij een aantal belangrijke waarden en normen – zoals tolerantie, respect, openheid voor andere culturen en godsdiensten, ... – aangeleerd krijgen. Als volwassenen zullen ze dan sneller geneigd zijn om te gaan handelen op basis van die waarden en normen. Ze gaan dan ook meer openstaan voor minderheden binnen onze maatschappij, zoals o.a. vreemdelingen, mentaal gehandicapten, homoseksuelen en kansarmen.

De school is de uitgelezen oefenplaats voor democratisch en participerend burgerschap. Kinderen brengen een groot deel van hun jonge leven door op de schoolbanken. Ze leren er samenleven en afspraken maken met leeftijdsgenoten, leerkrachten en directie. Naast het aanbieden van kennis en vaardigheden kunnen leerkrachten dus ook een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van burgerzin bij jonge mensen.

Voor dit project vertrek ik van de volgende referentiekaders:

De volledige tekst in verband met de referentiekaders heb ik op mijn weblog geplaatst op 24 mei.

De volgende stap die ik gemaakt heb, is het opstellen van mijn doelstellingen:

De belangrijkste vraag die ik mezelf wil stellen is de volgende:


Klopt het principe “Jong geleerd, oud gedaan? Is extreem pestgedrag op te lossen door te investeren in meer burgerzin? Creëren we socialere volwassenen door hen reeds vanaf de kleuterjaren aan te leren dat pesten onaanvaardbaar gedrag is?

Ik hoop dat ik op deze vraag op het einde van mijn zoektocht volmondig “ja” mag antwoorden.

Bijkomende vragen waarop ik een antwoord wil formuleren, zijn:


Hoe kan burgerschap vorm krijgen in het onderwijs?
Welke overheidsbeleidslijnen steunen de opvoeding tot burgerzin in het onderwijs?
Wat leert het christelijke geloof ons over het thema pesten?

Om een antwoord te kunnen formuleren op bovenstaande vragen zal ik de volgende bronnen raadplegen:

1. Op het vlak van media wil ik nagaan of het Vlaamse jeugdmagazine Joepie regelmatig artikels over pesten publiceert. Ik wil een vergelijkend onderzoek houden tussen Joepie en Sugar, een Brits jeugdmagazine met dezelfde doelgroep en gelijklopende inhoud als Joepie.

2. Ik wil bronnen bestuderen die mij meer leren over het aanbod van literatuur over het thema pesten. Welk soort boeken zijn er? Voor welke leeftijd? Ik zal hier ook een paar boeken aankopen, lezen en bespreken.

3. Ik wil nagaan hoe een school pestgedrag praktisch aanpakt. Is er een preventief beleid? Welke methode wordt er gebruikt? Worden ouders betrokken bij pestgedrag op school? Hoe vang je als leerkracht de signalen op dat er een pestprobleem in je klas is? Is er al pestgedrag in de kleuterklas? Hoe breng je waarden en normen aan bij kleuters? Waar halen leerkrachten hun materiaal om te gaan werken rond pesten in hun klas? In welke lessen kan je rond dit thema werken (vb. WO-les, muziekles, taalles, godsdienstles)? Om een antwoord op deze vragen te krijgen, zou ik graag een vraaggesprek houden met een directrice van een kleuterschool of een kleuteronderwijzeres.

4. Ik zal de verplichte literatuur “Overzicht onderwijsprogrammapunten politieke partijen” doornemen om een antwoord te formuleren op de vraag over de overheidsbeleidslijnen die de opvoeding tot burgerzin in het onderwijs steunen.

5. Ik zal in de Bijbel passages zoeken die ons kunnen vertellen hoe een christen met pestgedrag moet omgaan.

6. Ik zal de verplichte literatuur “Het christendom volgens Barack Obama” doornemen om na te gaan of hij mij tot nieuwe inzichten kan brengen.

Ik verwacht dat dit een leerrijke zoektocht wordt en hoop dat lezers mijn weblog boeiend zullen vinden en er iets van kunnen opsteken.

Kelly

Welkom

Hallo en welkom op mijn blog.
Binnen het kader “Religie, zingeving en levensbeschouwing” wil ik mij meer verdiepen in pestgedrag. In november 2010 stonden de Belgische kranten vol over een fabrieksarbeider uit de streek van Bergen die 9 jaar lang de gruwelijkste vernederingen en folteringen door zijn collega’s moest ondergaan. De vernederingen tarten de verbeelding. Hoe is het mogelijk dat volwassenen zich kunnen verlagen tot zo’n onmenselijk gedrag? Hoe moet dit gedrag bestraft worden? Of nog beter: hoe kan dit gedrag voorkomen worden?

Vertrekkende vanuit het principe ‘’Jong geleerd is oud gedaan’’, ben ik ervan overtuigd dat wanneer pestgedrag structureel en efficiënt wordt aangepakt vanaf zeer jonge leeftijd, dit later zijn vruchten zal afwerpen. Kinderen moeten aangeleerd worden dat pesten onaanvaardbaar gedrag is. Ze zullen dan als volwassene sneller pestgedrag herkennen en kunnen bijsturen. Daarom moeten opvoeders (ouders, leerkrachten, sportmonitoren,...) gemotiveerd worden om pestgedrag onmiddellijk aan te pakken en het niet zijn beloop te laten gaan.

Bron die me deze blog heeft doen opstarten: http://www.kuleuven.be/thomas/algemeen/actualiteit/tijdschriften/tijdschrift.php?id=8&active=318#active

Vergelijkend onderzoek

Ik heb het grootste deel van mijn leven in het buitenland gewoond. Ik heb er ook school gelopen. Engels is de taal die ik het meeste spreek en waarin ik ook denk. Daarom ook lees ik vooral Engelstalige magazines. Het is me altijd in de Britse jeugdmagazines opgevallen dat het probleem “bullying” of “pesten” consequent wordt aangekaard. Ik ben daarom op het idee gekomen om te kijken of dit ook zo is in de Vlaamse jeugdmagazines.

Ik ben erin geslaagd om een groot aantal magazines “Joepie” te vinden. Joepie is een blad dat zich richt op de jeugd in Vlaanderen. De doelgroep is de twaalf- tot zeventienjarigen, voornamelijk meisjes. Het blad heeft een gemiddeld leesbereik van 350.000 lezers. Het verschijnt wekelijks. Ik heb de Joepies doorgenomen vanaf 14 april tot en met 27 oktober 2010 (26 magazines, 5 ontbreken). In deze periode van 6 maanden is slechts 1 artikel gewijd aan pesten! In Joepie nr. 42 van 20 oktober 2010 staat het volgende artikel: “Matthias Dhondt (15) wordt gepest omdat hij homo is”. In dit artikel vertelt Matthias hoe hij op school gepest wordt. Zijn klasgenoten hebben hem in het begin uitgelachen maar hebben hem leren accepteren zoals hij is. De andere leerlingen echter – en vooral deze uit de hoogste klassen – schelden hem uit, smijten dingen naar hem en duwen hem bewust. Hij vertrekt wenend naar school en komt wenend terug thuis. Hij zegt ook nog: “Op school doen ze er niets aan”.
Verder in het artikel, dat 2 pagina’s beslaat, is er een oproep om te stoppen met pesten:

OPROEP

Joepie roept bij deze op om pesten te stoppen! Ben jij een pester? Besef dan dat je iemands leven kan verwoesten en stop ermee. Zie je dat er iemand gepest wordt? Bied hem of haar dan al jouw steun en vriendschap aan. Hoe meer vrienden, hoe beter. Iemand pesten is een teken van ZWAKTE!

Er staat nog een kort artikel bij van een homostudent in de USA die zelfmoord heeft gepleegd nadat hij gepest werd door twee andere studenten. Ook worden er tips gegeven om pestgedrag te stoppen en waar je terecht kan als je hulp nodig hebt:

“Hulp nodig? Word je gepest en wil je er over praten? Neem dan contact op met de kinder- en jongerentelefoon via het nummer 102”.

“Sugar” is een Brits magazine voor dezelfde doelgroep als Joepie. De inhoud is te vergelijken met Joepie: mode, jongens, idolen, enz. Het verschijnt maandelijks. Ik heb de magazines van september, oktober en december 2010 doorgenomen (november ontbreekt). In het nummer van oktober wordt maar liefst drie pagina’s gewijd aan het volgende artikel: “Bullies sent invites to beat me up” waarin Beth Ellis (13) vertelt hoe ze gepest werd omdat ze kleiner was dan haar klasgenoten. Haar pesters hadden zelfs een “We hate Beth Ellis” groepje opgericht op Facebook met maar liefst 87 leden. Beth heeft uiteindelijk haar moeder in vertrouwen genomen die op haar beurt de school, Facebook en de politie heeft verwittigd. Beth wordt niet meer gepest en hoopt dat haar verhaal andere kinderen die gepest worden zal aanzetten hulp te zoeken. Ook hier vind je een oproep om pesten te stoppen:

“It’s time to make a STAND” en waar je terecht kan als je hulp nodig hebt: Get help – If you’re being bullied, talk to an adult you trust. You can also contact ChildLine 24/7 on 08001111 or www.childline.org.uk

In de “Sugar van december 2010 wordt maar liefst vier pagina’s besteed aan “bullying”. Eerst is er een ander artikel van twee pagina’s, gevolgd door twee pagina’s over de gemeenschappelijke actie van Childline en SUSO (Sugar - Stand Up Speak Out). Elk jaar kunnen jongeren een ontwerp indienen van een poster, een geschreven tekst en een T-shirt in de campagne tegen pesten. De actie in 2010 was een groot succes want ze ontvingen meer dan 1000 ontwerpen en duizenden stemmen.

Het valt mij op dat in de Engelse magazine meer aandacht besteed wordt aan pesten dan in de Vlaamse magazine. Drie artikels in een periode van vier maanden tijd tegenover één artikel in zes maanden. Wat mij ook tegenviel in het Vlaamse artikel is dat er op de school van Matthias geen actie genomen werd tegen het pesten. Matthias voelt zich erg eenzaam en denkt soms aan zelfmoord. In de Britse school daarentegen werd wel onmiddellijk actie genomen. Het gevolg hiervan is dat Beth terug gelukkig is: “I was so glad that telling my mum had made such a difference. It took a few weeks, but I was soon able to walk through school without looking over my shoulder”.

Winnaar van de poster “Stand Up Speak Out” wedstrijd 2009:

Winnaar van de poster “Stand Up Speak Out” wedstrijd 2010:

Dit onderzoek heeft mij er nog meer bewust van gemaakt hoe groot de rol van de media én de school kan zijn in de strijd tegen het pesten. De Vlaamse media zou meer aandacht kunnen besteden aan het probleem waardoor de slachtoffers durven hulp te zoeken. Ook de Vlaamse scholen zouden systematisch en consequent het probleem moeten aanpakken wanneer het zich voor doet.

Bronnen:
Joepie weekblad nr. 42, 20 oktober 2000
Sugar, oktober en december 2010
http://sugarscape.com/main-topics/510069/meet-2009-suso-winners
http://www.childline.org.uk/play/Pages/SUSO.aspx