Het eerste artikel: motivering van mijn onderwerpskeuze

Artikel: Pesten lastige plaag
Extreem pestgedrag los je niet op door de wet aan te passen, maar door te investeren in meer burgerzin. Nu vergelijkend onderzoek aantoont dat Vlaanderen op dat punt slecht scoort, wil Vlaams minister van Onderwijs Pascal Smet (SP.A) dat tij keren.

Dit korte artikel, verschenen in Tertio, 11ste jaargang, nr. 465, november 2010, is mijn startartikel. Je kan het vinden op onderstaande link (1).

Wat bedoelt de heer Smet nu met “burgerzin”? Burgerzin of actief burgerschap wordt op de website van de Educatieve dienst van het Vlaams Parlement (2) als volgt omschreven: “Actief burgerschap houdt in dat burgers op een actieve manier mee vorm geven aan de samenleving en aan hun plaats binnen die samenleving. Hierbij is er aandacht voor kritische reflectie, actie en participatie. Actief burgerschap is een leerproces.”.

Opvoeden tot burgerzin houdt o.a. de volgende thema’s in: democratie, besef van onderlinge afhankelijkheid, duurzame ontwikkeling, sociale rechtvaardigheid, diversiteit, mensenrechten en vrede. In het kader van mijn project wil ik me vooral verdiepen in één aspect, namelijk het voorkomen van pestgedrag. Dit aanpakken van pestgedrag mag dan weliswaar een klein onderdeeltje vormen in dit grote leerproces tot burgerzin, toch vind ik het een mooi begin. Ik geloof er rotsvast in dat wanneer kinderen vanaf jonge leeftijd leren dat pestgedrag – zoals uitschelden, uitlachen, uitsluiten en bedreigen – onaanvaardbaar gedrag is, zij een aantal belangrijke waarden en normen – zoals tolerantie, respect, openheid voor andere culturen en godsdiensten, ... – aangeleerd krijgen. Als volwassenen zullen ze dan sneller geneigd zijn om te gaan handelen op basis van die waarden en normen. Ze gaan dan ook meer openstaan voor minderheden binnen onze maatschappij, zoals o.a. vreemdelingen, mentaal gehandicapten, homoseksuelen en kansarmen.

De school is de uitgelezen oefenplaats voor democratisch en participerend burgerschap. Kinderen brengen een groot deel van hun jonge leven door op de schoolbanken. Ze leren er samenleven en afspraken maken met leeftijdsgenoten, leerkrachten en directie. Naast het aanbieden van kennis en vaardigheden kunnen leerkrachten dus ook een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van burgerzin bij jonge mensen.

Voor dit project vertrek ik van de volgende referentiekaders:

De volledige tekst in verband met de referentiekaders heb ik op mijn weblog geplaatst op 24 mei.

De volgende stap die ik gemaakt heb, is het opstellen van mijn doelstellingen:

De belangrijkste vraag die ik mezelf wil stellen is de volgende:


Klopt het principe “Jong geleerd, oud gedaan? Is extreem pestgedrag op te lossen door te investeren in meer burgerzin? Creëren we socialere volwassenen door hen reeds vanaf de kleuterjaren aan te leren dat pesten onaanvaardbaar gedrag is?

Ik hoop dat ik op deze vraag op het einde van mijn zoektocht volmondig “ja” mag antwoorden.

Bijkomende vragen waarop ik een antwoord wil formuleren, zijn:


Hoe kan burgerschap vorm krijgen in het onderwijs?
Welke overheidsbeleidslijnen steunen de opvoeding tot burgerzin in het onderwijs?
Wat leert het christelijke geloof ons over het thema pesten?

Om een antwoord te kunnen formuleren op bovenstaande vragen zal ik de volgende bronnen raadplegen:

1. Op het vlak van media wil ik nagaan of het Vlaamse jeugdmagazine Joepie regelmatig artikels over pesten publiceert. Ik wil een vergelijkend onderzoek houden tussen Joepie en Sugar, een Brits jeugdmagazine met dezelfde doelgroep en gelijklopende inhoud als Joepie.

2. Ik wil bronnen bestuderen die mij meer leren over het aanbod van literatuur over het thema pesten. Welk soort boeken zijn er? Voor welke leeftijd? Ik zal hier ook een paar boeken aankopen, lezen en bespreken.

3. Ik wil nagaan hoe een school pestgedrag praktisch aanpakt. Is er een preventief beleid? Welke methode wordt er gebruikt? Worden ouders betrokken bij pestgedrag op school? Hoe vang je als leerkracht de signalen op dat er een pestprobleem in je klas is? Is er al pestgedrag in de kleuterklas? Hoe breng je waarden en normen aan bij kleuters? Waar halen leerkrachten hun materiaal om te gaan werken rond pesten in hun klas? In welke lessen kan je rond dit thema werken (vb. WO-les, muziekles, taalles, godsdienstles)? Om een antwoord op deze vragen te krijgen, zou ik graag een vraaggesprek houden met een directrice van een kleuterschool of een kleuteronderwijzeres.

4. Ik zal de verplichte literatuur “Overzicht onderwijsprogrammapunten politieke partijen” doornemen om een antwoord te formuleren op de vraag over de overheidsbeleidslijnen die de opvoeding tot burgerzin in het onderwijs steunen.

5. Ik zal in de Bijbel passages zoeken die ons kunnen vertellen hoe een christen met pestgedrag moet omgaan.

6. Ik zal de verplichte literatuur “Het christendom volgens Barack Obama” doornemen om na te gaan of hij mij tot nieuwe inzichten kan brengen.

Ik verwacht dat dit een leerrijke zoektocht wordt en hoop dat lezers mijn weblog boeiend zullen vinden en er iets van kunnen opsteken.

Kelly